Türkçe
English
Български
Keven-Geven Bitkisi Hakkında Bilmediklerimiz;
Ülkemizde en çok tür içeren cins olan astragalus içerisindeki güzel türlerden biri Astragalus nitens` dir. Tabanı çalı olan bu türde uzun bir çiçek topluluğu sapı ucunda küçük gruplar halinde beyaz çiçekler bulunur. yaklaşık 1 cm olan meyveleri sert kabukludur.
Keven, Geven, Kar geveni, pişik geveni, at geveni, çoban yastığı, domuz dikeni, kirpi otu gibi adları vardır. Yuvarlak ve küme görünüşünde, yaz-kış yaprağını dökmeyen bir bitki. Bazı türleri yastık biçiminde kümeler oluşturan ve dikeni olan gevenlerin yaprakları tüysü, yaprakçıkları oval ve sivri uçlu olup; genellikle öbekler halinde toplanmış beyaz, sarı, mor ya da pembe çiçekleri, değişik biçim ve büyüklükte meyveleri (badıç) olur.
Anavatanı Çin olan Astragalus membranaceus, A.mongolicus(Huang-Qi, Astragali,root) -çin Geveni yanında Anavatanı Türkiye olan Astragus nitens türleri Elazığ, Çanakkale, Giresun, Ankara ve Konya, Elbistan, Sarız civarlarında yüksek yerlerde, taşlık ve kayalık yamaçlarda yetişiyor. 200’den fazla türü biliniyor. Kuraklığa ve soğuğa dayanıklı yapıya sahip çok yıllık bir bitki. Her türlü toprakta yetişmekle birlikte, kumlu geçirgen, drenajı iyi, fakir ve kuru toprakları tercih ediyor. Soğuklara karşı dayanıklı az su tüketen bir tür. Kökleri 3-5 m derine inebilen ve geniş dalları olan gevenler, yayıldığı alanın 2-4 katı büyüklüğündeki araziyi kaymalara karşı tutuyor.Eskiden köklerinde gizlediği yağ ile pek çok evi aydınlatmış. Öylesine derinlere inen köklere sahipmiş ki, ancak vücuda dolanan bir halatın yardımıyla bulunduğu yerden sökülebilirmiş. “Sökemedim şu geven’in kökünü” diye bir türküye bile ilham kaynağı olmuş. Şimdilerde çok rağbet edilmediği için olsa gerek Karapınar’da yer gök Geven.
Başlıca Kullanım Alanları:
Erozyon ile mücadelede;
Keven=Geven; kaya bahçelerinde, erozyon kontrol çalışmalarında kuvvetli kök sistemleri ve her türlü hava şartlarına dayanıklılıkları ile erozyonla mücadelede kullanılacak bitki örtüsünü oluştururlar. Gevenlikler kurarak toprak yıkanmasını önlemek, sel afetlerini İç Anadolu Bölgesi’nde asgariye indirmek mümkündür. Aşırı otlatma yüzünden fakirleşen mera ve otlakları ağaçsız, çıplak ve sularla sürüklenen havzanın topraklarını gevenliklerle ve diğer bitki toplulukları ile yerinde korumak mümkündür. Geven türleri üzerinde hassasiyetle durularak kurak sahaların müstakbel ağaçlama planında öncü bitki olarak kullanımından faydalanmak mümkündür. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Fevzi Özgökçe gevenlerin, erozyonu ve çölleşmeyi engellediğini söylüyor.
Boya ve dokuma sanayisinde
Geven otunun gövde veya kökünün üzerinden bıçakla özel olarak yapılan çizgilerden akan zamka “kitre” denir. Kitre zamkı, pahalı bir üründür. En iyi bilinen geven türleri, gövdelerinden kitre adı verilen zamk çıkarılan A. brachycalyx, A. gummifer, A. kurdicus ve A. microcephalus. Başta Türkiye, İran, Kafkasya ve Afganistan olmak üzere çeşitli bölgelerde üretimi yapılan bu zamk eczacılıkta, boya ve dokuma sanayisinde kullanılır.
Tıp ve Eczacılık;
Geven (Astragalus); virüs ve bakterilerin solunum sistemine girmesini engelleyerek SOĞUK ALGINLIĞI, GRİP, SİNÜS ve BRONŞİT`e karşı koruma sağlıyor. Bunun yanında bu hastalıklar bir kez başladıktan sonra bakterileri öldürerek enfeksiyonun süresini kısaltıp, hafif geçmesine yardımcı oluyor. Başka önemli yararı da KEMOTERAPİ ve RADYOTERAPİ gören hastaların bağışıklık sistemlerini güçlendirmesidir. Bu bitki bağışıklık sisteminin ana oyuncuları olan T HÜCRELERİ, MAKROFAJLAR, İNTERFERONLARIN üretimini artırarak kemoterapi, radyoterapi, toksin veya virüslere bağlı bağışıklık sistemi baskılananlarda KEMİK İLİĞİNİ koruyor. Denizli Babadağ’da 2 bin 200 metre kayalık bir alanda yetişen bir tür geven halk tarafından boğaz hastalıkları ve iltihaplarında, eczacılıkta süspansiyon, pastil ve tabletlerin yapımında kullanılıyor.
Geven kaynatılıp balla tatlandırılarak içildiğinde mide ve bağırsak iltihaplarını gideriyor, süt arttırıyor, tansiyonu düzenliyor, siyatiğe iyi geliyor ve ağrı kesici görevini görüyor. Geven lapası şiş yerlere vurulduğunda şişlikleri gideriyor.
Arıcılıkta;
Arıların çiçeğini sevdiği bir bitki. Geven bitkisi nitelikli nektar veriyor. Hakkari yöresinde çiçeğin önemini bilen arıcılar çiçek mevsiminde Berçelan yaylalarına akın akın geliyorlar. Hatta Karadeniz bölgesindeki arıcılar da bu bölgeye şifalı bal elde etmek için akın ediyorlar. Geven balı; kokusu, damak tadı açısından zengin olduğu için arıcıların da en gözde kaynağı. Çünkü dünyaca ünlü Anzer balının kalitesinde. Gevenli yörelerin balı bu yüzden şifalı. Bitlis İlinin Hizan ilçesine bağlı bulunan Sağırkaya Köyü`nde “Sağırkaya Köyü Kara Kovan Arıcılığını Geliştirme” projesi yürütülüyor. Amaç; Sağırkaya köyünde kaybolmaya yüz tutmuş geleneksel kara kovan arıcılığının geliştirilmesi ve köylünün gelir düzeyini artırmak.
Hayvancılıkta;
Kışın Anadolu’da yakacak ve hayvan yemi olarak da kullanılıyor geven bitkisi. Dikenli yerleri ateşe tutulup sonra doğranır. Değirmenlerde öğütülebilir. Bu yem hayvan sütünü de arttırıyor.
SONUÇ
Öncelikle Haymana’daki ve Elbistandaki var olan geven alanları korumaya alınmalı. Bilinçsizce sökülmesi engellenmeli. Arıcılık yapan köylülere gevenin önemi anlatılmalı. Boya ve dokuma sanayisi ile eczacılık alanlarındaki kuruluşlarla ortak projeler geliştirilip, endüstri bitkisi haline getirilmeli, ihracat ürününe dönüştürülmeli. Dağımız-taşımızdaki geven ve daha nice bitkilerin köylüye ekonomik bir değer olarak dönmesi sağlanmalıdır.